Przypisy stanowią kluczowy element każdej pracy naukowej. Umożliwiają autorowi rzetelne dokumentowanie źródeł, a czytelnikowi zapewniają możliwość weryfikacji użytych materiałów. W badaniach naukowych, poprawne budowanie przypisów jest niezbędne do utrzymania przejrzystości, wiarygodności i naukowego charakteru pracy.
Przypis bibliograficzny w pracy naukowej powinien zawierać istotne informacje o źródle, takie jak: autor, tytuł dzieła, miejsce wydania, wydawnictwo, rok publikacji oraz numery stron. Poszczególne elementy przypisu zależą od rodzaju cytowanego źródła. Poniżej przedstawiam zasady konstruowania przypisów dla najczęściej cytowanych typów źródeł.
Przypisy do książek
Przypis do książki powinien zawierać:
Nazwisko i imię autora (lub inicjał imienia, jeśli preferowany jest bardziej skondensowany styl, pamiętać należy jednak o konsekwentnym wykorzystywaniu zapisu).
Tytuł książki (kursywą).
Informacje o wydaniu (jeśli jest to inne wydanie niż pierwsze).
Miejsce wydania.
Wydawnictwo.
Rok wydania.
Numery stron, z których pochodzi cytat lub informacja.
Przykład:
Kowalski J., Historia Polski, Warszawa: PWN, 2010, s. 34.
Jeśli książka ma więcej niż trzech autorów, podajemy tylko pierwszego autora, a pozostałych oznaczamy skrótem:
Kowalski J., i in., Historia Europy, Warszawa: PWN, 2020.
Przypisy do artykułów w czasopismach
Dla artykułów publikowanych w czasopismach przypis powinien zawierać:
Nazwisko i imię autora,
Tytuł artykułu (w cudzysłowie) – pamiętać należy o poprawnym zapisie cudzysłowu („”),
Tytuł czasopisma (kursywą),
Rok oraz numer wydania czasopisma,
Strony, na których znajduje się artykuł.
Przykład:
Nowak A., „Przemiany społeczne w XX wieku”, Studia Historyczne, 2019, nr 4, s. 112-120.
Jeśli artykuł pochodzi z czasopisma dostępnego online, należy dodać pełny adres URL oraz datę dostępu:
Nowak A., „Nowoczesne technologie w nauce”, Studia Technologiczne, 2023, nr 2, dostęp online: https://przyklad.pl/tytul-artykulu, dostęp: DD.MM.RRRR.
Skróty stosowane w przypisach
Aby uniknąć wielokrotnego powtarzania tych samych informacji, stosuje się różne skróty w przypisach. W zależności od potrzeby mogą one wskazywać na to samo źródło, kolejność cytowania, miejsce lub kontekst. Poniżej znajdują się najczęściej stosowane skróty.
Ibidem (ibid.) i tamże
Skrót ibid. (łac. ibidem – „tamże”) jest używany, gdy powołujemy się na to samo źródło co w poprzednim przypisie. Jeśli cytujemy ten sam tekst, ale z innej strony, podajemy tylko numer strony, np. Ibid., s. 35
Przykład:
Kowalski J., Historia Polski, Warszawa: PWN, 2010, s. 34.
Ibid. lub tamże.
Opere citato (op. cit.) i dzieło cytowane (dz. cyt.)
Skrót op. cit. (łac. opere citato – „w dziele cytowanym”) stosuje się, gdy odwołujemy się do wcześniej cytowanej pracy, która nie pojawia się bezpośrednio w poprzednim przypisie.
Przykład:
Kowalski J., Historia Polski, Warszawa: PWN, 2010, s. 34.
Kowalski J., op. cit., s. 37.
Inicjały imion w przypisach
Stosowanie inicjałów imion jest popularne w przypisach, szczególnie w stylach anglosaskich i w przypadku publikacji wieloautorskich. Jeśli autor ma więcej niż jedno imię, należy stosować inicjały dla każdego z nich.
Przykład:
Kowalski, J. M., Historia Polski, Warszawa: PWN, 2010, s. 34.
Struktura przypisu do filmu
Cytowanie filmu w przypisach oraz bibliografii pracy naukowej wymaga podania podstawowych informacji o filmie, podobnie jak w przypadku innych źródeł. W cytowaniu filmu należy uwzględnić jego tytuł, reżysera, studio produkcyjne i rok wydania. W cytowaniu filmów zaleca się stosowanie oryginalnych tytułów, zwłaszcza w pracach naukowych i akademickich. W niektórych przypadkach można również dodać inne istotne informacje, takie jak scenarzysta, nazwiska głównych aktorów czy format (np. DVD, streaming).
Tytuł filmu (kursywą lub w cudzysłowie)
Reżyser (słowo „reż.” przed nazwiskiem reżysera)
Scenarzysta (opcjonalnie)
Wytwórnia filmowa / Studio produkcyjne
Rok wydania
Format lub platforma (opcjonalnie, np. „DVD”, „Netflix”, „HBO Max”)
Przykład przypisu do filmu w wersji polskiej:
Człowiek z marmuru, reż. Wajda A., Zespół Filmowy X, 1976.
Przykład przypisu do filmu zagranicznego:
Inception, reż. Nolan C., Warner Bros., 2010.
Przypis z dodatkowymi informacjami (np. scenarzysta, platforma streamingowa):
Roma, reż. Cuarón A., scen. Cuarón A., Netflix, 2018.
Cytowanie filmu w bibliografii
W bibliografii można zastosować podobną strukturę, ale warto dodać format filmu (jeśli korzystano np. z wersji DVD, Blu-ray lub platformy streamingowej).
Przykład:
Inception. Reż. Nolan C., Warner Bros., 2010. Film.
Przykład z platformą:
Roma. Reż. Cuarón A., Netflix, 2018. Film, dostęp: Netflix.
Dodanie tytułu tłumaczonego (opcjonalnie)
Jeśli film jest mniej znany lub jego tytuł oryginalny jest nieczytelny dla polskojęzycznego odbiorcy, można dodać polski tytuł w nawiasie kwadratowym po tytule oryginalnym.
Przykład:
Cidade de Deus [Miasto Boga], reż. Meirelles F., O2 Filmes, 2002.
Bibliografia
Na koniec pracy naukowej należy podać pełną biografię książek i artykułów.
Bibliografię zapisujemy w kolejności alfabetycznej.
Wpisy są porządkowane według nazwisk autorów w kolejności od A do Z.
Jeśli autorzy mają takie same nazwiska, decyduje imię autora.
Gdy książka ma więcej niż jednego autora, w kolejności decyduje nazwisko pierwszego autora. Reszta autorów nie wpływa na porządek alfabetyczny.
Jeśli źródło nie ma wskazanego autora, kolejność alfabetyczna jest ustalana na podstawie pierwszego słowa tytułu (z pominięciem rodzajników, takich jak „a”, „an”, „the” w języku angielskim lub ich odpowiedników w innych językach).
Jeśli jeden autor ma kilka dzieł, porządek ustala się według daty publikacji, od najstarszego do najnowszego.
Jeśli pierwszy autor jest ten sam, ale inni współautorzy się różnią, kolejność ustalana jest alfabetycznie według nazwisk współautorów.
Np: Kowalski J., Nowak A., 2010.Kowalski J., Wiśniewska M., 2015.
Szczególne przypadki:
Nazwiska z przedrostkami (np. „de”, „von”, „van”): Przedrostki (np. de Gaulle, van Gogh) są uwzględniane jako część nazwiska. W porządku alfabetycznym: „van Gogh” będzie uwzględniony pod literą „V”.
Nazwiska z inicjałami: Jeśli w źródle nazwisko autora jest zapisane z inicjałem (np. J. Kowalski), porządek alfabetyczny ustala się na podstawie nazwiska, a inicjał nie wpływa na kolejność.
Anonimowe źródła prawne lub instytucjonalne: Źródła instytucjonalne (np. raporty organizacji) są porządkowane alfabetycznie według nazwy instytucji.
Akty prawne są sortowane według pierwszego kluczowego wyrazu (np. „Ustawa”).
Warto zwrócić uwagę, że w miejscu cytowania filmu, po tytule należy dodać oznaczenie „[Film]”, które eliminuje niejasności, co do formatu źródła. W tym miejscu mogłyby się jeszcze pojawić oznaczenia „[Podcast]”, „[Wywiad]”, „[Nagranie dźwiękowe]”, „[DVD]”, czy „[Streaming]”.
Poniżej przykład zapisu biografii:
Bibliografia
Książki
Kowalski, J., 2010. Historia Polski. Warszawa: PWN.
Nowak, A., 2018. Społeczeństwo i kultura. Kraków: Znak.
Wiśniewska, M. & Kamiński, P., 2020. Podstawy socjologii. Wrocław: Ossolineum.
Artykuły naukowe w książkach
Kamiński R., 2015. Rola edukacji w kształtowaniu społeczeństwa obywatelskiego. W: Malinowski J., ed. Socjologia i edukacja. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, s. 45-68.
Kowalska E., 2022. Zrównoważony rozwój a polityka miejska. W: Zieliński K. i Nowacki L., eds. Rozwój regionalny w Europie. Poznań: UAM, s. 121-139.
Artykuły naukowe w czasopismach
Nowak A., 2019. Przemiany społeczne w XX wieku. Studia Historyczne, 4, s. 112-120.
Wiśniewski K., 2021. Wpływ reform gospodarczych na poziom życia w Polsce. Ekonomia i Zarządzanie, 15(3), s. 55-67.
Artykuły naukowe w Internecie
Kowalski J., 2023. Rola nowych technologii w edukacji. Nowoczesna Edukacja [online], 8(1). Dostępne na: https://www.przyklad.pl/artykuly/rola-technologii [dostęp: 14.11.2024].
Malinowska Z., 2022. Klimatyczne wyzwania współczesnego świata. Ekologia XXI [online], 12(4). Dostępne na: https://www.przyklad.pl/klimatyczne-wyzwania [dostęp: 12.10.2024].
Filmy
Nolan C., 2010. Inception [Film]. Warner Bros.
Wajda A., 1976. Człowiek z marmuru [Film]. Zespół Filmowy X.
Cuarón A., 2018. Roma [Film]. Netflix.
Spis rycin
Rycina 1. Dynamika zmian demograficznych w Polsce (opracowanie własne na podstawie GUS, 2020).
Rycina 2. Rozkład dochodów w UE w latach 2015–2020 (źródło: Eurostat, 2021).
Rycina 3. Diagram przedstawiający wpływ technologii na edukację (opracowanie: Kowalski, 2023).
Autor artykułu
mgr sztuki Kamil Mirkowicz
wykładowca Akademii WIT